بیماری نیوکاسل در بوقلمون با علائم و پیشگیری از آن
بیماری نیوکاسل یک بیماری ویروسی شدید، سیستمیک و کشنده در طیور است که توسط سویه های پرخطر ویروس پارامیکسوویروس پرندگان نوع ۱ ایجاد میشود. علائم بالینی در بوقلمون هایی که واکسینه نشدند شامل بی حالی، مشکلات تنفسی و مرگ ناگهانی است. تشخیص این بیماری براساس تأیید آزمایشگاهی انجام میشود. پیشگیری از نیوکاسل در بوقلمون ها بر پایه رعایت بهداشت و واکسیناسیون استوار است.
در ادامه به به بررسی جامع بیماری نیوکاسل در بوقلمون ها، علائم، روش های تشخیص، پیشگیری و مدیریت آن می‌پردازیم.
بیماری نیوکاسل چیست؟
بیماری نیوکاسل Newcastle disease (ND) که توسط پارامیکسوویروس پرندگان سروتیپ ۱ (APMV-1) ایجاد میشود، یک بیماری ویروسی در بسیاری از گونه های طیور است که با علائم تنفسی و به دنبال آن یا همزمان با آن، نشانه های عصبی بروز می‌کند. نیوکاسل به عنوان مهم ترین بیماری ویروسی طیور در بسیاری از کشورهای جهان شناخته میشود و ارزیابی میزان شیوع جهانی این بیماری دشوار است. این بیماری در سراسر جهان به صورت بومی (انزوتیک) وجود دارد.
علت و پاتوژنز بیماری نیوکاسل
ویروس نیوکاسل که با نام پارامیکسوویروس پرندگان نوع یک (APMV-1) نیز شناخته میشود، یک ویروس RNA دار و مهم ترین نوع از ۲۲ سروتیپ شناخته شده APMV برای طیور به حساب می‌آید.
بر اساس شدت بیماری زایی، ویروس نیوکاسل به پنج دسته تقسیم میشود:
- آپاتوژنیک: بدون علائم بالینی.
- لنتوژنیک: با شدت کم، معمولاً در واکسن های زنده استفاده میشود.
- مزوژنیک: با شدت متوسط.
- ویسروتروپیک ولوژنیک: بسیار شدید با علائم گوارشی.
- نوروتروپیک ولوژنیک: بسیار شدید با علائم عصبی.
تحقیقات نشان داده:
The velogenic strains are the most virulent and can cause 100% mortality in susceptible birds.
سویه‌های ولوژنیک می‌توانند تا ۱۰۰٪ مرگ‌ومیر در پرندگان حساس ایجاد کنند. Newcastle Disease in Turkeys | SpringerLink
علائم نیوکاسل در بوقلمون
علائمی که توسط بوقلمون های مبتلا به ویروس نیوکاسل نشان داده میشود، اغلب با علائم مشاهده شده در مرغ ها نسبت به بوقلمون متفاوت است. این علائم گاهی با بیماری هایی مانند بوتولیسم یا بیماری ککسیدیوز اشتباه گرفته میشود.
بر اساس مطالعه انجام شده در ایران (Jafari et al., 2013)، بوقلمون های آلوده علائم زیر را نشان دادند:
- علائم عمومی: بی اشتهایی، افسردگی شدید، نشستن روی مفصل خرگوشی.
- علائم گوارشی: اسهال سفید تا سبز (گاهی خونی).
- علائم عصبی: اختلالات عصبی مانند لرزش سر، فلجی و چرخش غیرطبیعی گردن.
- علائم تنفسی: مشکلات تنفسی خفیف مانند خس خس سینه.
طبق اطلاعات MSD Veterinary Manual، شروع علائم در بوقلمون ها معمولاً سریع است و ۲ تا ۶ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس از طریق آئروسل ظاهر میشود. در موارد شدید، مرگ ناگهانی بدون علائم قبلی نیز گزارش شده است. میزان مرگ و میر در بوقلمون های آلوده در مطالعه ایرانی به ۲۰ درصد رسید، که نشان دهنده خطر جدی این بیماری برای گله های تجاری است.
در جدول زیر علائم بیماری نیوکاسل را در بوقلمون با بیماری های مشابه طیور (آنفلوانزای بوقلمون، برونشیت عفونی و بیماری تاج آبی مقایسه کردیم:
| نام بیماری | علائم بالینی اصلی در بوقلمون | ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| نیوکاسل (Newcastle) | تنگی نفس و نفس نفس زدن خس خس، سرفه و عطسه کاهش اشتها افسردگی و بی حالی اسهال سبز آبکی کاهش تخم گذاری بعضاً علائم عصبی (لرزش، تورتیکولی، فلج، چرخش به دور خود) | شروع ناگهانی و تلفات بالا در گله های حساس در بوقلمون ها غالباً خفیف تر از مرغ ندرتاً علائم شدید عصبی |
| آنفلوانزای فوق حاد پرندگان (HPAI) | کاهش اشتها و افسردگی تنگی نفس شدید، تورم سر و زیر چشم سیانوز تاج و ریش اسهال سبز رنگ خونریزی در زیر پوست (ساق پا)، یاخته های دهانی کاهش شدید تولید مرگ ناگهانی و تلفات بسیار بالا | تلفات بسیار سریع و گسترده تورم و سیانوز ناحیه سر نسبتاً مشخص تر گاهی خونریزی های پوستی و داخلی |
| برونشیت عفونی | تنگی نفس، عطسه، سرفه صدای خس خس در قفسه سینه کاهش وارد شدن اکسیژن و رشد آهسته کاهش تخم گذاری و تخم های پوسته نازک افزایش آب در سفیده تخم بندرت علائم عصبی یا اسهال | معمولاً دستگاه تنفس فوقانی تخم با پوسته نازک یا بدشکل تلفات پایین و دوره کوتاه تر |
| تاج آبی (Bluecomb disease) | تنها بوقلمون ها را درگیر می‌کند افسردگی و بی حالی شدید کاهش اشتها و مصرف آب اسهال شدید آبکی و چسبناک رنگ پوست تاج و ریش مایل به آبی یا کبود کاهش وزن شدید و دهیدراسیون تلفات گله در جوجه ها بیشتر است | علائم تنفسی و عصبی معمولاً وجود ندارد اسهال شدید و مدفوع چسبناک بارز است تدریجی و مزمن تر از نیوکاسل یا آنفلوآنزا است |
عوامل موثر بر شدت عفونت نیوکاسل در بوقلمون
- قدرت بیماری زایی ویروس
- تمایل ویروس به بافت خاص (Tropism)
- سن، وضعیت ایمنی و نوع گونه میزبان
عوامل محیطی نظیر استرس، دمای محیط و فصل، تأثیر کمتری دارند.
بیماری نیوکاسل چگونه انتقال می یابد؟
عفونت از مسیر تنفسی یا گوارشی با استنشاق ویروس یا بلع مواد آلوده اتفاق می‌افتد. دوره کمون در اپیدمی های طبیعی ۴ تا ۶ روز است؛ اما علائم می‌توانند از ۲ تا ۱۵ روز بعد از عفونت ظاهر شوند. در ایران، ویروس نیوکاسل در گله های مرغ بومی و صنعتی شایع است و می‌تواند به بوقلمون ها نیز منتقل شود.
آیا نیوکاسل به انسان منتقل میشود؟
تمام سویه های ویرو نیوکاسل می‌توانند التهاب ملتحمه زودگذر در انسان ایجاد کنند که بیشتر در کارکنان آزمایشگاه یا تیم های واکسیناسیون دیده میشود. تا کنون در مصرف کنندگان یا پرورش دهندگان طیور این بیماری گزارش نشده است.
بیماری نیوکاسل چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص بیماری نیوکاسل آسان نیست و تشخیص اولیه باید با تست های آزمایشگاهی تأیید شود؛ زیرا علائم بالینی به تنهایی کافی نیستند. روش های تشخیصی عبارت‌اند از:
- آزمایش RT-PCR: این روش برای شناسایی RNA ویروس در نمونه های سواب گلو یا کلوآک استفاده میشود. در مطالعه ایرانی، ویروس بین روزهای ۳ تا ۸ پس از آلودگی در سواب های گلو (۵۰٪) و کلوآک (۱۲.۵٪) شناسایی شد.
- تست هماگلوتیناسیون (HI): برای بررسی پاسخ ایمنی و وجود آنتی بادی علیه ویروس نیوکاسل.
- آزمایش پاتوژنیسیته: شاخص پاتوژنیسیته داخل مغزی (ICPI)، زمان مرگ متوسط (MDT)، و تجزیه و تحلیل توالی پروتئین F برای تعیین شدت بیماری زایی ویروس استفاده میشود.
- کشت ویروس: نمونه های مشکوک در تخم مرغ های جنین دار ۹ تا ۱۱ روزه کشت داده می‌شوند تا ویروس جدا شود.
تشخیص سریع و دقیق برای جلوگیری از گسترش بیماری در گله های بوقلمون بیوتی حیاتی است. همچنین همانطور که اشاره شد این بیماری اغلب با بوتولیسم، وبای مرغی، اریزیپلاس و ککسیدیوز اشتباه گرفته میشود؛ روش های درمانی متفاوت برای این بیماری های مختلف، اهمیت یک تشخیص صحیح را نشان می‌دهد.
آیا بیماری نیوکاسل در بوقلمون قابل درمان است؟
هیچ درمان تأثیرگذاری برای این بیماری وجود ندارد و داروهای ضد ویروس توصیه نمی‌شود. در عفونت با loNDV، درمان حمایتی با آنتی بیوتیک ها برای کنترل عفونت ثانویه ممکن است مؤثر باشد.
آیا درمان نیوکاسل با سیر امکان پذیر است؟
یک مطالعه، به طور کلی اثرات ضد ویروسی سیر در طیور (شامل بوقلمون ها) را بررسی کرده است. سیر می‌تواند به کاهش بار ویروسی و تقویت پاسخ ایمنی کمک کند، که ممکن است در مدیریت بیماری نیوکاسل مفید باشد. با این حال، هیچ شواهد مستقیمی وجود ندارد که نشان دهد سیر می‌تواند به تنهایی بیماری نیوکاسل را در بوقلمون ها درمان کند.
به نظر می‌رسد سیر بیشتر به عنوان یک مکمل برای پیشگیری یا کاهش شدت عفونت های ویروسی، از جمله نیوکاسل، عمل می‌کند تا یک درمان قطعی.
پیشگیری و مدیریت بیماری نیوکاسل
هیچ درمان خاصی برای بیماری نیوکاسل وجود ندارد، بنابراین پیشگیری از طریق واکسیناسیون و مدیریت زیستی (Biosecurity) بهترین رویکرد است. در ادامه، راهکارهای کلیدی آورده شده است:
واکسیناسیون
در بسیاری از مزارع، برای جلوگیری از تلفات سنگین در بوقلمون ها به علت نیوکاسل، باید از واکسیناسیون محافظتی استفاده شود. آزمایشات اولیه که چند سال پیش انجام شد، نشان داد که واکسن کشته شده ویروس، بوقلمون ها را در شرایط واقعی محیطی (مزرعه) محافظت می‌کند.
یک آزمایش آزمایشگاهی در سال ۱۹۴۹ انجام شد که در آن ۲۴ بوقلمون حدوداً دو ماهه مورد استفاده قرار گرفتند. دوازده عدد از آنها واکسینه شدند و دوازده عدد به عنوان گروه کنترل باقی ماندند. دو هفته پس از واکسیناسیون، همه آنها با تزریق ویروس بسیار بیماری زا به صورت وریدی مواجهه داده شدند.
در دو هفته بعد، همه پرندگان گروه کنترل تلف شدند؛ در حالی که هیچ کدام از بوقلمون های واکسینه شده علائمی از بیماری نشان ندادند.
تقریباً دو هفته طول می‌کشد تا واکسن بتواند ایمنی مؤثری ایجاد کند.
اقدامات زیستی
- قرنطینه: پرندگان جدید باید قبل از ورود به گله قرنطینه شوند.
- کنترل تردد: محدود کردن ورود افراد، تجهیزات و وسایل نقلیه به مزارع.
- بهداشت محیط: تمیز کردن و ضدعفونی منظم سالن های پرورش و تجهیزات.
- مدیریت پرندگان وحشی: جلوگیری از تماس گله با پرندگان وحشی و مهاجر.
نظارت و گزارش
بیماری نیوکاسل در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، یک بیماری قابل گزارش است. پرورش دهندگان باید هرگونه علائم مشکوک را به دامپزشکان محلی گزارش کنند تا اقدامات کنترلی سریع انجام شود.
توصیه میشود در مزارعی که ابتلا به بیماری نیوکاسل در آنها تشخیص داده شده است، جوجه بوقلمون ها هنگام تحویل با واکسن ویروس کشته شده واکسینه شوند و حداقل به مدت دو هفته اقدامات احتیاطی شدیدی برای جلوگیری از ورود آلودگی انجام شود.
سخن پایانی
بیماری نیوکاسل یک تهدید جدی برای بوقلمون ها و صنعت طیور است که نیازمند توجه ویژه به پیشگیری و مدیریت است. علائم متنوع این بیماری، از مشکلات تنفسی تا اختلالات عصبی، تشخیص آن را چالش بر انگیز می‌کند. با این حال، استفاده از روش های تشخیصی پیشرفته مانند RT-PCR و اجرای برنامه های واکسیناسیون و اقدامات زیستی می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. پرورش دهندگان بوقلمون در ایران باید با همکاری دامپزشکان و استفاده از منابع معتبر، گله های خود را در برابر این بیماری محافظت کنند.
مجموعه میهن ماکیان جوجه بوقلمونهای یک ماهه ای را که به مشتریان عزیز تحویل می‌دهد، با یک دوز واکسن آنفولانزای تزریقی و ۲ دوز واکسن آشامیدنی نیوکاسل واکسینه شدند. برای اطلاعات بیشتر و تهیه جوجه بوقلمون با ما تماس بگیرید.
