بیماری ککسیدیوز در بوقلمون با علائم و پیشگیری و درمان
بیماری ککسیدیوز یکی از بیماری های مهم گوارشی در بوقلمون ها است که تأثیر قابل توجهی بر صنعت پرورش طیور دارد. این بیماری، که توسط تک‌یاخته‌های جنس Eimeria ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث کاهش رشد، افت بازده خوراک، اسهال و حتی تلفات در گله های بوقلمون شود. در ادامه، به بررسی علل، علائم، روش های تشخیص، پیشگیری و درمان ککسیدیوز در بوقلمون ها می‌پردازیم و نکات کلیدی برای مدیریت این بیماری را ارائه می‌دهیم.
ککسیدیوز چیست؟
ککسیدیوز یک بیماری انگلی است که توسط تک‌یاخته‌های جنس Eimeria از شاخه Apicomplexa ایجاد می‌شود. این انگل ها سلول های مخاط روده (انتروسیت‌ها) را هدف قرار می‌دهند و با تکثیر در این سلول ها، به بافت روده آسیب می‌رسانند. این آسیب منجر به مشکلاتی مانند اسهال، کاهش جذب مواد مغذی، التهاب و در موارد شدید، خونریزی یا مرگ می‌شود.
Coccidiosis in turkeys is a digestive disease of importance, not only because of its direct consequences, which include diarrhea, growth retardation and worsening of the feed conversion, but also because it represents an entrance gate for other infections, such as necrotic enteritis.
ککسیدیوز در بوقلمون ها یک بیماری گوارشی مهم است که اهمیت آن تنها به دلایل پیامدهای مستقیمش مانند اسهال، توقف رشد و کاهش ضریب تبدیل خوراک محدود نمی‌شود، بلکه به این دلیل نیز اهمیت دارد که به عنوان دروازه ورود سایر عفونت‌ها مانند انتریت نکروتیک (آنتریت نکروزی) عمل می‌کند. Coccidiosis in Turkeys
در بوقلمون ها، هفت گونه شناخه شده Eimeria وجود دارد که شامل E. meleagridis، E. dispersa، E. meleagrimitis، E. adenoeides، E. gallopavonis، E. innocua و E. subrotunda هستند. هر یک از این گونه ها بخش های خاصی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند و شدت بیماری زایی متفاوتی دارند. شناسایی دقیق گونه های Eimeria به دلیل تفاوت های ظریف در ویژگی های آنها، مانند محل پارازیت شدن در روده یا شکل اووسیست ها، چالش بر انگیز است.
چرخه زندگی و روش انتقال ککسیدیوز
ککسیدیوز از طریق مسیر فکو-اورال (دهانی-مدفوعی) منتقل می‌شود. بوقلمون ها با بلع اووسیست های اسپوردار (عفونی) موجود در محیط، مانند بستر، آب یا خوراک آلوده، به این بیماری مبتلا می‌شوند. پس از ورود به روده، اسپروزوئیت های موجود در اووسیست ها آزاد شده و به سلول های مخاط روده حمله می‌کنند. در این سلول ها، مراحل مختلف تکثیر غیرجنسی و جنسی انگل رخ می‌دهد که منجر به تخریب گسترده سلول های روده و ایجاد علائم بالینی می‌شود.
اووسیست های غیراسپوردار از طریق مدفوع دفع شده و در محیط مناسب (رطوبت و دمای کافی) به اووسیست های اسپوردار و عفونی تبدیل می‌شوند. این چرخه می‌تواند به سرعت در محیط های پرورش متراکم گسترش یابد، به ویژه اگر مدیریت بهداشتی ضعیف باشد.
علائم ککسیدیوز در بوقلمون
علائم ککسیدیوز در بوقلمون ها بسته به گونه Eimeria، تعداد اووسیست‌های بلعیده شده و وضعیت سلامتی پرنده متفاوت است. علائم شایع شامل موارد زیر است:
- اسهال: مدفوع مایع یا خونی که می‌تواند باعث کاهش کیفیت بستر و افزایش ضایعات کف پا شود.
- کاهش رشد: به دلیل اختلال در جذب مواد مغذی، رشد جوجهبوقلمون کند می‌شود.
- افت بازده خوراک: کاهش کارایی تبدیل دان و خوراک بوقلمون به وزن بدن.
- تلفات: در موارد شدید، به ویژه در بوقلمون های جوان یا در صورت عفونت های ثانویه.
ضایعات مشاهده شده در کالبد گشایی شامل ضخیم شدن دیواره روده، وجود محتوای آبکی یا خونی در لومن روده، زخم ها و در موارد شدید، محتوای نکروزه فیبرینوس است. این ضایعات اغلب با عفونت های ثانویه مانند انتریت نکروزان همراه هستند که توسط گونه های کلستریدیوم ایجاد می‌شود.
تشخیص ککسیدیوز
تشخیص ککسیدیوز نیازمند ترکیبی از مشاهدات بالینی، بررسی ضاخم روده و آزمایش های آزمایشگاهی است:
- تشخیص بالینی: بررسی شدت اسهال، تأثیر بر بهره وری و علائم عمومی مانند کاهش وزن.
- بررسی ضایعات: محل و نوع ضایعات در روده می‌تواند به شناسایی گونه Eimeria کمک کند. برای مثال، E. meleagridis معمولاً در روده کور و E. gallopavonis در بخش های تحتانی روده کوچک دیده می‌شود.
- آزمایش های آزمایشگاهی: که خود شامل دو روش است.
روش های تشخیص آزمایشگاهی ککسیدیوز
- شمارش اووسیست ها: با استفاده از روش های شناورسازی (شکر یا نمک) و اتاقک مک‌مستر، تعداد اووسیست ها در هر گرم مدفوع شمارش می‌شود. این روش به تعیین شدت آلودگی کمک می‌کند.
- هیستولوژی: نمونه برداری از مخاط روده و بررسی میکروسکوپی با رنگ‌آمیزی H&E برای شناسایی مراحل مختلف انگل.
تشخیص افتراقی نیز اهمیت دارد. برای مثال، ضایعات ناشی از مایکوتوکسین‌ها (مانند تریکوتسن‌ها) ممکن است با ککسیدیوز اشتباه گرفته شوند، اما این ضایعات معمولاً نواحی دیگری مانند منقار یا سنگدان را نیز درگیر می‌کنند.
پیشگیری و درمان ککسیدیوز در بوقلمون
کنترل ککسیدیوز در بوقلمون ها شامل پیشگیری، درمان و بهبود مدیریت گله می‌شود. برای پیشگیری لازم است موارد زیر را در نظر بگیرید:
- تمیز و خشک نگه داشتن بستر برای کاهش تکثیر اووسیست ها.
- جلوگیری از آلودگی دان و خوراک بوقلمون و آب به اووسیست ها.
- تهویه مناسب سالن برای کاهش رطوبت و جلوگیری از رشد انگل ها.
استفاده از کوکسیدیواستات ها
افزودن داروهای ضد ککسیدیوز مانند آمپرلیوم یا موننسین به خوراک یا آب بوقلمونها می‌تواند از تکثیر انگل جلوگیری کند. چرخش دوره ای کوکسیدیواستات ها برای جلوگیری از مقاومت دارویی ضروری است.
واکسیناسیون
واکسن های ککسیدیوز برای بوقلمون ها در دسترس هستند و می‌توانند ایمنی گونه مختص ایجاد کنند. این روش به ویژه در نژادهایی مانند بوقلمون بوربون که ممکن است حساسیت بیشتری داشته باشند، مفید است.
نکات مهم برای پیشگیری از ایجاد ککسیدیوز در گله بوقلمون
ککسیدیواستات های یونوفوری مانند لازالوسید و موننسین به طور معمول در تغذیه بوقلمونها تا حدود ۱۲ هفتگی استفاده می‌شود. دیکلازوریل نیز به همین منظور کاربرد دارد. میزان دوز یونوفورها برای اثرگذاری و ایمنی حیاتی است.
قرار گرفتن پرندگان قبلاً درمان نشده در معرض این ترکیبات می‌تواند منجر به مسمومیت شود. سالینومایسین حتی در دوزهای بسیار پایین نیز برای بوقلمون ها سمی است. از مصرف تیامولین در پرندگانی که با یونوفور درمان شده‌اند خودداری کنید.
درمان ککسیدیوز چگونه است؟
درمان ککسسیدیوز در بوقلمون در دو مرحله انجام می‌شود:
- داروهای ضد ککسیدیوز: داروهایی مانند سولفونامیدها یا تولترازوریل برای درمان موارد حاد استفاده می‌شوند. انتخاب دارو باید بر اساس گونه Eimeria و شدت بیماری باشد.
- مدیریت عفونت های ثانویه: ککسیدیوز می‌تواند زمینه ساز بیماری هایی مانند انتریت نکروزان شود. استفاده از آنتی بیوتیک ها برای کنترل عفونت های ثانویه باکتریایی توصیه می‌شود.
ارتباط ککسیدیوز با سایر بیماری ها
ککسیدیوز می‌تواند با سایر بیماری های طیور مانند بیماری نیوکاسل، بیماری آنفولانزا یا بیماری برونشیت هم‌افزایی داشته باشد؛ زیرا آسیب به مخاط روده، پرنده را در برابر سایر عوامل بیماری زا آسیب پذیرتر می‌کند.
در جدول زیر، علائم بالینی بیماری ککسیدیوز را با بیماری نیوکاسل، آنفولانزا، برونشیت و تاج آبی در بوقلمون ها مقایسه کردیم:
| علائم/بیماری | ککسیدیوز | نیوکاسل | آنفولانزا | برونشیت | تاج آبی (بلو کامب) |
|---|---|---|---|---|---|
| اسهال آبکی | دارد (گاهی خونی/مخاطی) | گاهی دارد | دارد (سبز، گاهی خونی) | ندارد (گاهی اندک) | ندرتاً آبکی، عموماً مدفوع سبز |
| کاهش وزن | شدید | شدید | شدید | متوسط تا شدید | متوسط تا شدید |
| افت مصرف دان و آب | دارد | دارد | دارد | دارد | خیلی واضح |
| بوسه (هزاردستی) | ندارد | دارد | دارد (گرفتگی سینوس ها) | گاهی | ندارد |
| افسردگی/بی‌حالی | دارد | دارد | دارد | دارد | دارد |
| خواب آلودگی | دارد | دارد | دارد | معمولاً ندارد | دارد |
| تنفس سخت/ریوی | ندارد مگر ثانویه | شدید (تنفس سخت، خس خس) | شدید (خس‌خس، عطسه، سرفه) | خیلی شدید (سرفه، عطسه) | گاهی کم |
| فلجی/پیچش گردن | ندارد | شایع (فلجی، پیچش گردن) | نادر | ندارد | ندارد |
| آب ریزش از بینی | ندارد | دارد | دارد | دارد | ندارد |
| پرهای ژولیده | شایع | شایع | شایع | شایع | خیلی شایع |
| آبی شدن تاج و ریش | ندارد | گاهی (در فرم حاد) | در برخی سویه ها | ندارد | خیلی شایع |
| مرگ و میر ناگهانی | ممکن است رخ دهد | شدید | زیاد | کمتر | خیلی کمتر |
همچنین، در نژادهایی مانند بوقلمون بیوتی که برای تولید گوشت پرورش داده می‌شوند، مدیریت دقیق بیماری ها برای حفظ بهره وری ضروری است.
نکات کلیدی برای پرورش دهندگان
- نظارت مستمر: بررسی منظم گله برای شناسایی زود هنگام علائم ککسیدیوز.
- مدیریت نژادها: نژادهای مختلف ممکن است پاسخ متفاوتی به ککسیدیوز نشان دهند. بنابراین برنامه های پیشگیری باید متناسب با نژاد تنظیم شوند.
- آموزش و مشاوره: همکاری با دامپزشکان و متخصصان تغذیه برای بهینه سازی دان و خوراک بوقلمون و کاهش خطر بیماری.
سخن پایانی
ککسیدیوز در بوقلمون ها یک چالش جدی در صنعت پرورش طیور است که نیازمند توجه دقیق به مدیریت بهداشتی، پیشگیری و درمان است. با استفاده از روس های تشخیص دقیق، مانند شمارش اووسیست ها و هیستولوژی و اجرای برنامه های پیشگیری مانند استفاده از کوکسیدیواستات ها و واکسن ها، می‌توان تأثیر این بیماری را به حداقل رساند.
پرورش دهندگان باید با آگاهی از علائم، چرخه زندگی انگل و روش های کنترل، سلامت گله های خود را تضمین کنند. میهن ماکیان، جوجه بوقلمون های یک ماهه را با یک دوز واکسن تزریقی آنفلوآنزا و دو دوز واکسن آشامیدنی نیوکاسل، واکسینه و به مشتریان گرامی تحویل می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید، با میهن ماکیان به شماره ۰۹۰۲۴۴۷۳۶۴۵ تماس بگیرید.
